त्रिपुरी पौर्णिमा: 'कार्तिक पौर्णिमा' म्हणूनही प्रसिद्ध

कार्तिक पौर्णिमा हा एक प्रसिद्ध सण आहे जो 'त्रिपुरी पौर्णिमा' किंवा 'त्रिपुरारी पौर्णिमा' या नावानेही ओळखला जातो. भगवान शिवाने या दिवशी त्रिपुरासुराचा वध केला म्हणूनच या दिवशी त्रिपुरी पौर्णिमासाजरी करतात अशी मान्यता आहे. कार्तिक पौर्णिमा जेव्हा 'कृतिका' नक्षत्रात येते तेव्हा त्याला महाकार्तिक म्हणतात, ज्याचे महत्त्व अधिक असते. कार्तिक पौर्णिमा ही 'देव दिवाळी' म्हणूनही प्रसिद्ध आहे आणि ती साजरी केली जाते. कार्तिक पौर्णिमेला हिंदू, शीख आणि जैन धर्मीयांसाठी खूप महत्त्व आहे.

कार्तिक पौर्णिमेला तीर्थक्षेत्रांवर सूर्योदयाच्या वेळी 'कार्तिक स्नान' केले जाते. भाविक फुले, अगरबत्ती आणि दिव्यांनी भगवान विष्णूची पूजा करतात. कार्तिक पौर्णिमेला भक्त उपवास करतात, 'सत्यनारायण व्रत' पाळतात आणि 'सत्यनारायण कथा' पाठ करतात. कार्तिक पौर्णिमेला दिवे दान करणे आणि वैदिक मंत्रांचे पठण करणे याला अधिक महत्त्व आहे तसेच या दिवशी भगवान विष्णूचा देवी वृंदा (तुळशीच्या रोप) सोबत विवाह सोहळा संपन्न झाला असे मानले जाते.

कार्तिक पौर्णिमेचे महत्त्व आणि कार्तिक पौर्णिमेशी संबंधित श्रद्धा!

त्रिपुरासुर या राक्षसाने देवांचा पराभव करून संपूर्ण जग जिंकले होते. भगवान शिवाने या दिवशी त्रिपुरासुराचा वध केला. कार्तिक पौर्णिमा हा, भगवान विष्णूचा पहिला अवतार मत्स्य अवतार दिवस म्हणूनही साजरा केला जातो. भगवान शिवाचा पुत्र कार्तिकेयचा आज जन्म झाला. हा दिवस मृत पूर्वजांना देखील समर्पित आहे. कार्तिक महिन्याचे शेवटचे पाच दिवस अधिक पवित्र मानले जातात आणि दररोज फक्त एकदाच अन्न सेवन केले जाते. हे पाच दिवस ‘पंचक’ म्हणून ओळखले जातात आणि शेवटचा दिवस ‘कार्तिका पौर्णिमा’ म्हणून ओळखला जातो.

कार्तिक पौर्णिमा धार्मिक सोहळा

कार्तिक पौर्णिमेच्या विधींमध्ये नदीत स्नान करणे आणि भगवान शिवाची प्रार्थना करणे आणि दिवसभर उपवास करणे समाविष्ट आहे. कार्तिक महिन्यात नदीत स्नान केल्याने लाभ होतो, असा समज असल्याने भाविक पवित्र नद्यांमध्ये स्नान करतात. भाविक भगवान शंकराच्या मंदिरात जातात. राधा आणि कृष्णाच्या मूर्ती ठेवलेल्या तुळशीच्या रोपासमोरही भाविक दिवे लावतात. कार्तिक पौर्णिमा हा सत्य नारायण स्वामी व्रत कथा ऐकण्याचा पवित्र दिवस मानला जातो. कार्तिक पौर्णिमेला एकादशीला रुद्र अभिषेक भगवान शिवाच्या जवळपास सर्व मंदिरांमध्ये केला जातो. कार्तिक पौर्णिमेला एकादशीला रुद्र अभिषेक केल्यास सर्व पापांपासून मुक्ती मिळते, असे मानले जाते.