हंपी: कर्नाटकचा गौरवशाली वारसा

कर्नाटकातील प्रमुख शहरांपैकी एक असलेले हंपी हे पर्यटनाच्या दृष्टीने सर्वात सुंदर ठिकाणांपैकी एक आहे. येथे तुम्हाला अनेक प्राचीन मंदिरे आणि ऐतिहासिक ठिकाणे पाहायला मिळतील, जी तुम्हाला इतिहासाची पाने उलटायला भाग पाडतील. एवढेच नाही तर हे शहर रामायण काळाशी संबंधित असल्याचे सांगितले जाते. त्यावेळी हे शहर किष्किंधा या नावाने ओळखले जात असे. हे ते ठिकाण आहे जिथे हनुमानजी सुग्रीवाला भेटले होते. त्याच वेळी, किष्किंधा जे प्रथम बळीचे आणि नंतर सुग्रीवाचे राज्य होते.

हंपीबद्दल पौराणिक श्रद्धा
प्राचीन काळापासून असा दावा केला जात आहे की येथे रामायण काळातील अनेक आठवणी अस्तित्वात आहेत, ज्या येथे पाहायला मिळतात. हम्पी शहरात अनेगोंडी (विजयनगर साम्राज्याची पहिली राजधानी) नावाचे एक गाव आहे, तिथे 'अंजनाद्री' नावाचा पर्वत आहे. अनेक भाविक या पर्वताच्या दर्शनासाठी येतात, जे पर्वत चढून माता अंजनी आणि हनुमान मंदिर आणि पर्वतावर असलेल्या रामाच्या मंदिरात दर्शन घेतात. या पर्वतावर चढण्यासाठी एकूण ५७५ पायर्‍या आहेत, ज्यासाठी सकाळी ८ वाजल्यापासून चढाई केली जाते.

हंपीचा इतिहास

14 व्या शतकापासून 16 व्या शतकापर्यंत (इसवी सन 1343 - 1565), हंपी हा विजयनगर शहराचा एक महत्त्वाचा भाग आणि राजधानी होती, जी नंतर नष्ट झाली. आजही याला दक्षिणेतील 'मंदिरांचे शहर' म्हटले जाते. जिथे जवळजवळ सर्व काही नष्ट झाले आहे तिथे हे शहर अजूनही अस्तित्वात आहे. जिथे दरवर्षी हजारो आणि लाखो पर्यटक तिची सुंदरता आणि ऐतिहासिकता पाहण्यासाठी जातात.

तुंगभद्रा नदीच्या (तुंगा नदी आणि भद्रा नदीचा संगम) काठावर वसलेले हंपी तिन्ही बाजूंनी डोंगर आणि जंगलांनी वेढलेले आहे, ज्यामुळे हे ठिकाण खूपच सुरक्षित आहे. यामुळेच हे ठिकाण विविध राज्यकर्त्यांसाठी आणि साम्राज्यांसाठी प्राधान्याचे राहिले. १३३६ मध्ये हरिहरा आणि बुक्का यांनी स्थापन केलेल्या विजयनगर साम्राज्याने १५६५ पर्यंत हंपीवर राज्य केले. यानंतर दख्खन मुस्लीम शासकांच्या अखत्यारीत आले आणि ६ महिन्यांतच मुस्लीम शासकांकडून हंपीमध्ये बरीच लूटमार झाली आणि त्यामुळे हंपी हळूहळू भग्नावस्थेत गेले.

जगातील सर्वात मोठे ओपन एअर म्युझियम 'हंपी'
या ऐतिहासिक शहराला 'जगातील सर्वात मोठे ओपन-एअर म्युझियम' देखील मानले जाते, जे सुमारे २९ चौरस किमी मध्ये पसरलेला आहे. असे म्हणतात की प्राचीन काळी या शहरातील लोक हिरे, मोती, घोडे आणि रेशीम यांचा व्यापार करत असत. याचा पुरावाही तुम्हाला हंपीमध्ये दिसेल. हंपीला भेट दिल्यावर तुम्हाला एक-दोन किलोमीटरच्या ओळीत दुकानांसारखे अवशेष बांधलेले दिसतील. हे ठिकाण प्राचीन काळी आजूबाजूच्या परिसरातील सर्वात मोठी बाजारपेठ मानली जात होती (हंपी मार्केट).

या शहराबाबत पर्शियन राजदूत अब्दुल रझाक (१५ वे शतक) म्हणाले होते की, जगात हंपीच्या बरोबरीचे कोणतेही शहर नाही. त्याच्याशी तुलना करण्यासारखे जगात काहीही अस्तित्वात नाही. जरी जवळजवळ संपूर्ण शहर उध्वस्त झाले असले तरी ते दोन भागात विभागले गेले आहे - रॉयल सेंटर (महाल, स्नानगृह, मंडप, शाही तबेले आणि औपचारिक वापरासाठी मंदिरे) आणि पवित्र केंद्र (तुंगभद्रा नदीच्या काठावर असलेले विरूपाक्ष मंदिर आणि हंपी बाजार क्षेत्र).

छायाचित्रण प्रेमींसाठी हंपी हे सर्वोत्तम ठिकाण आहे.
या शहराबद्दल असं म्हटलं जातं की, प्रत्येक वेळी तुम्ही या ठिकाणी भेट देता तेव्हा तुम्हाला काहीतरी नवीन पाहायला मिळेल. इथे भेट द्यायला आठवडाभर असला तर उत्तम. पण वेळ कमी असेल तर दोन दिवसात भेट देऊ शकता. पहिल्या दिवशी, 'रॉयल ​​सेंटर' क्षेत्राला भेट द्या आणि दुसऱ्या दिवशी, 'सेक्रेड सेंटर' क्षेत्राला भेट द्या. बरं, तुम्हाला फोटोग्राफीची आवड असेल तर हंपीपेक्षा चांगली जागा तुम्हाला सापडणार नाही. येथे शेकडो मंदिरे, राजवाडे आणि ऐतिहासिक ठिकाणे आहेत, जी आजही त्यांचा इतिहास सांगतात.

हंपीचे प्रसिद्ध सण

हंपी केवळ इतिहासासाठीच नाही तर हे शहर येथे साजरे होणाऱ्या सणांसाठीही ओळखले जाते. विजयनगर साम्राज्याची भव्यता पुन्हा जागृत करण्यासाठी कर्नाटक राज्य सरकार हंपी महोत्सवाचे आयोजन करते. विजयनगर साम्राज्याच्या काळापासून हा उत्सव साजरा केला जात असल्याचे सांगितले जाते. यावेळी हत्तींची मिरवणूक काढून पतंगोत्सव साजरा केला जातो. याशिवाय गीत-संगीताचे कार्यक्रम, गायक, नर्तक आणि कलाकारांचे सादरीकरण, फूड कोर्ट, फोटोग्राफी स्पर्धा आणि रांगोळी/मेहंदी स्पर्धा इत्यादींचा समावेश आहे. ऑक्टोबर किंवा नोव्हेंबर महिन्यात तीन दिवस या महोत्सवाचे आयोजन केले जाते.

इथला आणखी एक प्रसिद्ध सण आहे- किन्हल लाकूड कोरीव काम. तसं पाहिलं तर हा उत्सव प्राचीन काळापासून विजयनगर साम्राज्याच्या काळापासून चालत आला आहे. तेव्हापासून चिंचेच्या बिया आणि खडे यांची पेस्ट कोरलेल्या लाकडी भागांना चिकटवण्यासाठी वापरली जाते. मूर्ती तयार झाल्यानंतर गारगोटी पावडर आणि द्रव गोंद यांचे मिश्रण वापरून त्यांचे कोरीव काम करण्यात आले, जे आजतागायत सुरू आहे आणि एखाद्या उत्सवाप्रमाणे साजरा केला जातो.

हंपी बद्दल महत्वाचे तथ्य:

• तुंगभद्रा नदीच्या काठावर वसलेले, हंपी हे प्राचीन कोरीव मंदिरे, किल्ले आणि ऐतिहासिक वास्तूंमुळे युनेस्कोचे जागतिक वारसा स्थळ (१९८६) देखील आहे.
• हंपी ही इसवी सन १५०० मध्ये विजयनगर साम्राज्याची राजधानी होती, जे त्यावेळी जगातील दुसऱ्या क्रमांकाचे मोठे शहर होते.
• १६ व्या शतकाच्या अखेरीस, संपूर्ण शहर अवशेष बनले होते, जे आजही पाहिले जाऊ शकते.
• हंपी हे रहस्यमय ठिकाण म्हणून ओळखले जाते. हे संपूर्ण शहर अवशेष आणि दगडांनी वेढलेले आहे.

हंपीमध्ये भेट देण्यासाठी सर्वोत्तम ठिकाणे:-

• श्री विरुपाक्ष मंदिर
• राणीचे स्थान
• विजय विठ्ठला मंदिर
• शशिवेकाळू गणेश मंदिर
• नरसिंह मंदिर
• हिप्पी बेट
• मातंगा टेकडी
• कमळ महाल
• हंपी मार्केट
• तुंगभद्रा धरण